Πέθανε, στα 90 του χρόνια, έχοντας ζήσει μία γόνιμη πραγματική και ποιητική ζωή ο Έκτωρ Κακναβάτος. Ο Γιώργος Κοντογιώργης, όπως ήταν το κανονικό του όνομα υπήρξε από τους συνεπέστερους εκπροσώπους του μεταπολεμικού υπερρεαλισμού.
Ανήκε στον αστερισμό, που τον μοιράστηκε με τους Μάτση Χατζηλαζάρου, Μαντώ Αρβαντινού, Γιώργο Λίκο, Δ. Π. Παπαδίτσα και Μίλτο Σαχτούρη.
Γεννήθηκε στον Πειραιά το 1920, σπούδασε μαθηματικά και εργάστηκε στην Μέση Εκπαίδευση.
Πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση, με τις τάξεις τού ΕΑΜ, ενώ, κατά τη διάρκεια τού Εμφύλιου, συνελήφθη και κλείστηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης.
Πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα, με την ποιητική συλλογή «Fuga», το 1943. Το έργο του συγκεντρώθηκε στον τόμο «Ποιήματα: 1943 - 1987» («Αγρα»). Είχε μεταφράσει Τζόϊς Μανσούρ και Μαρσέλ Σβομπ
( Από την Ελευθεροτυπία )
Βιογραφικό σημείωμα
Γεννήθηκε στον Πειραιά το Σεπτέμβριο του 1920 όπου και ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του. Σπούδασε Μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στην Κατοχή πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Μετά την Απελευθέρωση, το 1947, εξορίζεται στην Ικαρία και το φθινόπωρο του ίδιου χρόνου μετάγεται στην Μακρόνησο. Απολύεται το 1949, με την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού. Από το 1958 έως το 1962 εργάζεται στη Σύρο όπου φτιάχνει δικό του φροντιστήριο. Σε φροντιστήρια υποψηφίων για τα ΑΕΙ δίδαξε επίσης στην Αθήνα τη δεκαετία από το 1963 έως το 1973. Το 1973 διδάσκει στη Σχολή Μωραΐτη. Το 1979 διορίζεται για πρώτη φορά στο Δημόσιο, από το οποίο ήταν αποκλεισμένος λόγω πολιτικών φρονημάτων. Συνταξιοδοτείται το 1986.
Εργογραφία
Fuga, Αθήνα, (ιδιωτ. έκδοση), 1943, Αθήνα, Κείμενα, 1972, σελ. 32
Διασπορά, Αθήνα, Πρώτη Ύλη, 1961, σελ. 22
Η κλίμακα του λίθου, Αθήνα, Ζάρβανος, 1964, σελ. 64
Τετραψήφιο, Αθήνα, Κείμενα, 1971, σελ. 56
Τετραψήφιο με την έβδομη χορδή, Αθήνα, Κείμενα, 1972, σελ. 48
Διήγηση, Αθήνα, Συντεχνία, 1974, Αθήνα, Κείμενα, 1981, σελ. 72
Η κλίμακα του λίθου - Διασπορά, Αθήνα, Καστανιώτης, 1977, σελ. 52
Οδός Λαιστρυγόνων, Αθήνα, Κείμενα, 1978, σελ. 96
Τα μαχαίρια της Κίρκης, Αθήνα, Κείμενα, 1981, σελ. 56
Ανάστιξη του θρύλου για τα νεφρά της πολιτείας, Αθήνα, Κείμενα, 1981, σελ. 8
In perpetuum, Αθήνα, Κείμενα, 1983, σελ. 64, (2ο Κρατικό Βραβείο Ποίησης)
Κιβώτιο ταχυτήτων, Αθήνα, Κείμενα, 1987, σελ. 104
Ποιήματα Α΄ τόμος (1943-1974), Αθήνα, Άγρα, 1990, σελ. 216
Ποιήματα Β΄ τόμος (1978-1987), Αθήνα, Άγρα, 1990, σελ. 318
Οικισμοί του Μενεσθέα Καστελάνου του Μυστρός, Αθήνα, Άγρα, 1995, ISBN: 960-325-131-3
Χαοτικά, Αθήνα, Άγρα, 1997, σελ. 72, ISBN: 960-325-239-5
Ακαρεί, Αθήνα, Άγρα, 2001, σελ. 56. ISBN: 960-325-382-0
Υψικαμινίζουσες νεοπλασίες, Αθήνα, Άγρα, 2001, σελ. 40, ISBN: 960-325-391-Χ
Δοκίμιο:
Για τον "Μεγάλο Ανατολικό", Αθήνα, Άγρα, 1991, σελ. 20
Μεταφράσεις των έργων του
Αγγλικά:
Ποιήματά του περιέχονται στην ανθολογία Contemporary Greek Poetry, [tr.by] Kimon Friar, Athens, Greek Ministry of Culture, 1985, 488 pp.
Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα: αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, ισπανικά, ρουμανικά, ολλανδικά και ρωσικά.
Μεταφράσεις ξένων λογοτεχνών από τον Ε. Κακναβάτο
Joyce Mansour, Ερωτικά, Αθήνα, Συντεχνία, 1975. Αθήνα, Κείμενα, 1978, σελ. 48
Joyce Mansour, Rapaces. Όρνια, Αθήνα, Κείμενα, 1987, σελ. 62
Marcel Schwob, Vies Imaginaires, Φανταστικοί βίοι, Αθήνα, Άγρα, 1987, σελ. 176
Joyce Mansour, Jules Cesar, Η Ιούλιος Καίσαρ, Αθήνα, Ρόπτρον, 1990, σελ. 70
Joyce Mansour, Cries, Dechirures, Rapaces, Κραυγές, Σπαράγματα, Όρνια, Αθήνα, Άγρα, 1994, σελ. 148, ISBN: 960-325-093-7
Julien Gracq, Andre Breton. Επάνοδος στον Μπρετόν, Αθήνα, Άγρα, 1997, σελ. 24, ΙSBN: 960-325-200-Χ
Ο Ποιητής
ΕΚΤΩΡ ΚΑΚΝΑΒΑΤΟΣ
Ο Έκτωρ Κακναβάτος, παρουσιάστηκε στην ποίηση το 1943, με την συλλογή "Fuga", και συνέχισε, με τις συλλογές "Διασπορά" (1961), "Κλίμακα του λίθου" (1964), "Τετραψύφιο" (1971), "Τετραψήφιο με την έβδομη χορδή" (1972), "Διήγηση" (1974) και "Οδός Λαιστρυγόνων" (1978), εξυφασμένες όλες τους πάνω στο στιμόνι μιας μνήμης εθνικής που, ξεκινώντας από τα πανάρχαια χρόνια αλλά και τραυματισμένη από τα πρόσφατα γεγονότα της μεταπολεμικής - μετεμφιλιακής μας ζωής, καταλήγει στιγματίζοντας την ηθική και πνευματική ένδεια του σήμερα, έτσι όπως αυτή καταγγέλλεται μέσα από στροφές που τις διακρίνει ένας σαρκασμός άλλοτε και, άλλοτε, μια λεπτοτάτων, αποχρώσεων λύπη.
Αλλά για να μη θεωρηθεί ότι ο Κακναβάτος προσάραξε, επαναπαυμένος πάνω σε ότι κατέκτησε με τις προαναφερθείσες ήδη συλλογές του, σπεύδω να επισημάνω ότι στη συνέχεια, ήλθαν να αλλάξουν καθοριστικά πια, ολόκληρη την μέχρι εκείνη τη στιγμή πορεία του, κάμποσα ακόμη βιβλία, όπως το "Inperpetuum" (1983), το "Κιβώτιο ταχυτήτων" (1987), οι "Οι οικισμοί του Μενεσθέα Καστελάνου του Μυστρός" (1995), τα "Χαρτικά Ι" (1997) και μαζί τους το "Ακαρεί" (2001), στις σελίδες των οποίων κυρίαρχο πάντοτε στοιχείο αναδεικνύεται ο δυναμισμός της έκφρασης, ενώ περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, δεν υπηρετείται παρά η ποιητική ενατένιση του κόσμου και μόνον αυτή, μια και δύσκολα, σε ολόκληρη τη νεότερη ελληνική ποίηση, συναντάει κανείς από την πρώτη στιγμή κιόλας της πορείας ενός ποιητή, τόσους υπερχειλίζοντας χυμούς, όσους στην περίπτωση του Κακναβάτου, αλλά και ακόμη πιο δύσκολα , δημιουργός, παρουσιάζεται με τέτοια θαυμαστή μεσημβρία" του, και τόσο ανεπιτήδευτα εκρηκτικός. Και τούτο ακόμη: η φωνή του Έκτορα Κακναβάτου, ξεκινώντας από τα έναστρα στερεώματα των πρώτων Ελλήνων υπερρεαλιστών της δεκαετίας του 1930, πολύ σύντομα βρίσκει και ακολουθεί αποφασιστικά το δικό της, προσωπικό δρόμο, στα πεδία του οποίου οι λέξεις υποτάσσονται σε έναν "πρωτόγονο" και πρωτόγνωρο, ανεξάντλητο ρυθμό, η θεματική του αποκτά μια δική της πράγματι στιλπνότητα κάτω από μια γραφή άκρως "επεισοδιακή", ενώ η ευθυβολία του ρήματος, η μαθηματική ακρίβεια του επιθέτου και η γεωμετρία ολόκληρου του ποιήματος, περνώντας μέσα από κάποιους διαύλους μαγικών διεργασιών, μας εκπέμπουν την οδυνηρή εκείνη προειδοποίηση, ότι από εδώ και στο εξής πια, δεν θα έχουμε να κάνουμε, παρά μόνο με μια ποίηση, που στην ουσία της είναι η "λαλίστατη σιωπή", εκείνου που είχε στον κόσμο την ευλογία, όντας αιώνιος έφηβος, να ωριμάσει ταυτοχρόνως όμορφα, τελείως αβίαστα, διαλεκτικά και φυσιολογικά. Συλλογές όπως η "Διασπορά", η "Κλίμακα του λίθου", το "Inperpetuum" αλλά και το "κιβώτιο ταχυτήτων", πέρα από την θέση τους ως ακρογωνιαίοι λίθοι στην ποίηση του ίδιου του Κακναβάτου, είναι και από τα πλέον, μέσα στα πολλά ευτυχώς, διακεκριμένα στηρίγματα, πάνω στα οποία ακουμπά ολόκληρο το οικοδόμημα της μεταπολεμικής ποιητικής τέχνης της Ελλάδος, ο δημιουργός αυτός, πολύχρωμος και μεθυστικός όπως πάντα, ανέμισε με αυταπάρνηση και επιμονή απαράμιλλη, σημαία φαντασμαγορική μέσα στους αιθέρες, τον στίχο του. Έναν στίχο όπου μαζί με όλα όσα παραπάνω θετικά του προσαρτήσαμε, η θάλασσα, μαζί με όλα λοιπόν αυτά, μαζί, όπως επιλέξει μας αναφέρει κάπου και ο ίδιος, στις εικόνες του θαυμασίως "υαλουργούσε".
Αλλά δεν υαλουργούσε η θάλασσα στην πραγματικότητα όμως, όπως εύκολα άλλωστε αυτό καθίσταται αντιληπτό. Απλώς, η ποίηση μιας ακαταμάχητης, αδιακόπως διψασμένης για ζωή, ουσιαστική ελευθερία και έρωτα, εξαίσια φωταγωγημένης ψυχής, στην κυριολεξία, ιερουργούσε.
Γιώργιος Μαρκόπουλος
Ποιητής
Τι έγραψε ο Τύπος για τα βιβλία του
ΕΚΤΩΡΑ ΚΑΚΝΑΒΑΤΟΥ
(αποσπάσματα από κριτικές)
Γενικό
Ένα από τα διακριτικά γνωρίσματα του έργου του Κακναβάρου είναι ότι η ποιητική μυθολογία του, υπερβαίνοντας τις συμβάσεις, τους κώδικες και τα όρια της παράδοσης, περιλαμβάνει όλα τα πεδία της σύγχρονης ανθρώπινης εμπειρίας. από τη θεωρητική σκέψη και τις επιστήμες ως την τεχνολογία και την πρακτική ζωή, από τη φύση και την πραγματικότητα των αισθήσεων ως το μύθο και την εσωτερική ψυχική εμπειρία. Πρόκειται για μια μυθολογία που αντιστοιχεί κυριολεκτικά στην εποχή μας, στις πολύμορφες εμπειρίες του σημερινού ανθρώπου. Με τη διαφορά ότι δεν έχει ίχνος θεωρητικισμού ή λογικού θετικισμού…
Ερατοσθένης Καψωμένος
Καθηγητής Παν/μίου Ιωαννίνων
Περιοδικό ΜΑΝΔΡΑΓΟΡΑΣ, Νο 5
10-12/1994
Fuga. Αθήνα, Κείμενα, 1972. Σελ. 32
Ο Έκτωρ Κακναβάτος και η "Fuga" του, που κάποιοι θηριοδαμαστές θαυμαστές είδα τελευταία να τη χαρακτηρίζουν εν πλήρει αθωότητι "πρωτόλεια", είναι μεν ανυπότακτα υπερρεαλιστές, με την έννοια όμως που είναι ως εκ της φύσεώς του υπερρεαλιστικός ο ελληνικός λόγος, υπερρεαλιστικό το ελληνικό κλίμα κι η ελληνική θάλασσα με τα φύκια της που δεν έμεινε "μενουέτο θαλασσινό" να μην το χορεύουνε. Και με την έννοια επίσης που όλες οι "περιπολίες του ονείρου", όπως μας λέει σε μιαν επόμενη συλλογή, τη "Διασπορά", παραδίδουν "τα κλειστά τους παράθυρα στον όρθρο". Αυτά τα θεωρώ εγώ ωραίες πρωτοβουλίες της ποιήσεως, ουσιώδη τεχνάσματα με τα οποία η ποίηση υποστυλώνει τη ζωή, καίρια σύναξη λέξεων δια της οποίας η ποιητική τέχνη υπηρετεί τον πατροπαράδοτο ρόλο της: να συμπαρίσταται στον "πόνο των πραγμάτων", να σηκώνει το πένθος, να αναλαμβάνει με την ιαματική ηδύτητά της το μετερίζι που αφήνει πίσω της φεύγοντας απ' τα ανθρώπινα υποκείμενα η ωμή ύλη κι εγκαταλείποντάς τα στο έλεος της γλώσσας… Στίχους όπως "Που είναι μια φλόγα / να μας χαρίσει / την ησυχία της τέφρας!", τους θεωρώ άσο στο μανίκι του πανδαμάτορος λόγου, του λόγου που εκμεταλλεύεται για λογαριασμό της υποκειμενικότητας την εφεύρεση της γλώσσας.
Μάριος Μαρκίδης
Ποιητής, ψυχίατρος, δημοσιογράφος
Περιοδικό ΜΑΝΔΡΑΓΟΡΑΣ, Νο 5
10-12/1994
Fuga
…μολονότι η "Fuga" πλέει στα νερά του υπερρεαλισμού, η ρότα της, αν θέλετε ο όλος σχεδιασμός της, έχει γίνει ανεξάρτητα από τις κατευθύνσεις (ή τη μανιέρα) των δύο πρωτοπόρων υπερρεαλιστών μας και φαίνεται ακριβώς για τούτο να πορεύεται αυτοτελώς. Το γεγονός λ.χ. ότι η "Fuga" δεν ακολουθεί την ιδιότυπη, αιρετική και συνάμα ολοζώντανη και σαρκαστική καθαρεύουσα του Εμπειρικού και του Εγγονόπουλου δείχνει, ότι ο νεαρός ποιητής βρίσκεται έξω από τη γλωσσική ιδεολογία των δύο πρωτοπόρων. Όχι πως η γλώσσα του δεν έχει τις εκρήξεις ενός λαμπερού και ασυμβίβαστου λόγου και δεν δηλώνει και δεν επιβάλλει έναν γλωσσικό συγκρητισμό, ή, καλύτερα, μια γλωσσική ανεξιθρησκία, που επιτρέπει να εμφανίζονται και να συνυπάρχουν όλα τα στρώματα της ελληνικής λαλιάς, αλλά μένει στις παρυφές μιας καθαρής δημοτικής, όπως ανάλογα συμβαίνει με τον Ελύτη…
Η καλά οργανωμένη σύνθεση έχει τόσα χαρίσματα, τόση ζωντάνια που θαρρείς πως έχει μόλις τώρα βγει από το χέρι του δημιουργού της. Για να το πω καλύτερα: δεν νομίζω ότι έχουμε μέσα στα τελευταία πενήντα χρόνια πολλά ποιήματα 23χρονών ποιητών που να μπορούν να συγκριθούν με τη "Fuga": Διάθεση γεμάτη λυρισμό αλλά λόγος επίσης ελεγχόμενος και σοφός. Γλώσσα δυναμική, φρέσκια και πολυεπίπεδη, γεμάτη με ποικίλα στοιχεία από τον άφθαρτο γλωσσικό πλούτο της γλώσσας μας. Τόλμη εκφραστική. Παράλληλα όλη η σύνθεση επιβάλλεται με τον αυστηρό της, κάποτε ελεγειακό της τόνο, που σε κάνει να αισθάνεσαι ότι ο ποιητής βρίσκεται σε στιγμές αποκαλυπτικού φωτός…
Στη νεανική "Fuga" ηχεί ένας λόγος ατίθασος που ωστόσο είναι γεμάτος από μνήμες ιστορίας, μυθολογίας και οικουμενικής γεωγραφίας…
Η συνύπαρξη εικόνων και ήχων, χρόνων και τόπων μέσα σε μια πολυεπίπεδη και ταυτόχρονα ενοποιητική γλώσσα αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά χαρακτηριστικά του Κακναβάτου…
Γιώργης Γιατρομανωλάκης
Καθηγητής Παν/μίου Αθηνών,
Συγγραφέας
Περιοδικό ΜΑΝΔΡΑΓΟΡΑΣ, Νο 5, 10-12/1994
Διασπορά. Αθήνα, Πρώτη ύλη, 1961. Σελ. 22
… Στη "Διασπορά" (1961) όπου ο Κακναβάτος μετά από τον αυτογνωστικό ύμνο της ερωτικής ορμής περνάει, ώριμος άντρας πλέον, στην αναζήτηση ποιητικής ταυτοποίησης, ανέλπιδης αλλά θετικής, δεν είναι ακόμη ορατή η επιμεμπτική διάθεσή του. Αλλά καθώς η ποιητική προβολή της διάθεσης αυτής, αν δεν πρόκειται να εκπέσει σε εφήμερη πολεμική, προϋποθέτει ωριμότητα και άνδρωση, προετοιμάζεται (η διάθεση και ο χειρισμός της) με τη "Διασπορά"…
Ανδρέας Μπελεζίνης
Φιλόλογος, κριτικός λογοτεχνίας
Περιοδικό ΜΑΝΔΡΑΓΟΡΑΣ, Νο 5, 10-12/1994
Τετραψήφιο. Αθήνα, Κείμενα, 1971. Σελ. 56
…Η διαύγεια του ποιητικού λόγου του Κακναβάτου με την δραματική της εξωστρέφεια, δημιουργεί μια διαφάνεια τόσο "ζείδωρη", ώστε να του επιτρέπει οποιοδήποτε εύχαρι χορευτικό αυτοσχεδιασμό. Το πρώτο και μακρύτερο ποίημα της συλλογής "Τετραψήφιο", που έχει τον τίτλο "Από το φάκελο μιας Αστροφεγγιάς", αποτελεί μιαν ανακύκληση της ιστορικής πορείας του τόπου μέσα από έναν πολύ προσωπικό του αποστακτήρα..
Ένα άλλο βασικό συστατικό της ποίησης του Κακναβάτου, που είναι η ευρηματική του πολυμάθεια - μια πολυμάθεια όμως δίχως ούτε ένα ίχνος λογιότητας..
Στον Κακναβάτο, αυτή η αρρενωπή ασυνθηκολόγητη στάση κατάφασης στη ζωή, που παραμερίζει χάσματα αιώνων και πλησιάζει κόσμους παράταιρους, με μια βιαιότητα βιαστού, είναι μια ποίηση ψυχικής υγείας, τόλμης, ευωχίας και λυρικής έπαρσης.
Φ.Δ. Φραγκόπουλος
Ποιητής, κριτικός λογοτεχνίας
Περιοδικό Η ΛΕΞΗ, Νο 101, 1-2/1994
Τετραψήφιο με την έβδομη χορδή! Αθήνα, Κείμενα, 1972. Σελ. 48
A poet still has a function (notwithstanding what Sartre has to say about it), but he has to find out what it is by himself alone. Kaknavatos' Tetrapsifio, or "Four-Digit Figure," with "The Seventh Chord", seems to be another attempt to answer this question. In an age of esoteric, cryptic, sometimes mystifying, always inverted poetry, he speaks a message with singular articulation. His is a poetry devoid of any much-publicized "secret meaning," neither a cryptogram to be solved nor a cyst containing the pus of past ailments. Still less is it a frenzied endoscopic observation based on the self -centered and selfish assumption of a poet interested in his trials and tribulations, metaphysical or otherwise. We have before us neither a coded message nor the crust of a half-healed trauma. What we have is a clear receptacle wherein one can see the pulsing raw material of an unfamiliar life-form that changes shapes in a truly protean fashion at the merest stimulation from the outside…
In the last poem in this collection. "The Seventh Chord". Kaknavatos undertakes to describe the tribulations of the more recent history of Greece, thus obliging himself politically to be scrupulously obscure, as a self defensive precaution. He can thus convince his readers of the spontaneity of his ultimate goal: the sharpening of the poetic world until it becomes an incisive tool capable of penetrating beyond the mere skin of substances and going into the very marrow of present things.
Θ.Δ. Φραγκόπουλος
Ποιητής, κριτικός λογοτεχνίας
Περιοδ. BOOKS ABROAD,
Παν/μίου Οκλαχόμας (ΗΠΑ)
In perpetuum Αθήνα, Κείμενα, 1983, Σελ. 64
2ο ΚΡΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΠΟΙΗΣΗΣ
… Το ερωτικό στοιχείο διαπερνά το έργο του ως λυτρωτική ουσία, ως αναγέννηση και ως στάση ζωής. Στο "In perpetuum" στην κατεξοχήν ερωτική του συλλογή δίνεται ανάγλυφη η θέση που κατέχει ο έρωτας στο ποιητικό του σύμπαν. Εδώ οι εκφραστικοί του τρόποι αμβλύνονται, η άκαμπτη υπερρεαλιστική του γλώσσα και εικονοποιία υποχωρεί για χάρη ενός πιο λυρικού αποτελέσματος…
Χρήστος Δανιήλ
Περιοδικό ΜΑΝΔΡΑΓΟΡΑΣ, Νο 5
10-12/1994
Κιβώτιο ταχυτήτων. Αθήνα, Κείμενα, 1987. Σελ. 104
…Με το εκπληκτικό In perpetuum (1983) θα νόμιζε κάποιος, που έχει ξεχωρίσει και αγαπάει την ποίησή του, ότι έφτασε στο ζενίθ του. Αλλά όχι! Το Κιβώτιο ταχυτήτων (1987) είναι ακόμη καλύτερο. Αυτός ο μαθηματικός είναι ένας έξοχος φιλό-λογος ποιητής, δηλαδή στην κυριολεξία φίλος του λόγου με μικρό λ. Στο motto του γράφει: "Όταν η γλώσσα δεν κάνει άλλο παρά να υπηρετεί τον Λόγο καταστρέφει την πάμφωτη αταξία των πραγμάτων. κι αυτά την εκδικούνται θάβοντάς την στην αιθάλη τους".
Ο Έκτωρ Κακναβάτος τολμώ να πω ότι μ' αυτή του τη συλλογή συναιρεί μέσα του όλα τα μείζονα ρεύματα και τις τάσεις της εποχής μας στην ποίηση (τουλάχιστον της χώρας μας): α) την αφαίρεση β) το λυρισμό γ) το στοχασμό δ) την αρχαιογνωσία, ε) τον έρωτα…
Ανδρέας Παναγόπουλος
Καθηγητής Παν/μίου Πατρών
Περιοδικό ΜΑΝΔΡΑΓΟΡΑΣ, Νο 5
10-12/1994
Ποιήματα Α΄ τόμος (1943-1974). Αθήνα, Άγρα, 1990. Σελ. 216
Ποιήματα β΄ τόμος (1978-1987). Αθήνα, Άγρα, 1990. Σελ. 318
… αν αληθεύει ότι στις πρώτες παρουσίες ενός ποιητή υπάρχουν σπερματικά τα στοιχεία που καθορίζουν το έργο του και μειώνονται αισθητά οι ξένες - και όχι πάντοτε - δάνειες - επιρροές, κρίνω ότι το τελευταίο ποίημα, της πρώτης εκείνης συλλογής, με τίτλο "Σπουδή για διακόσμηση βυθού 293 ατμοσφαιρών", και για το οποίο δηλώνεται ότι "είναι πείραμα κι ανήκει στη θεωρία", δρομολογεί - εξ όνυχος βέβαια - τα σημεία που αργότερα θα καθορίσουν τον ποιητικό βίο του Κακναβάτου, σημεία που θα πολλαπλασιαστούν με γεωμετρική πρόοδο, - πάντως όχι φθίνουσα, για να ξαναβάλω το μαθηματικό λεξιλόγιο. Αυτός ποια ο τίτλος "σήμα" και αν δεν ανήκει στην υπερρεαλιστική νομολογία καθώς επιχειρεί να την προεκτείνει…
Η απολύτως προσωπική φωνή του Κακναβάτου, η φτασμένη στη μεγίστη απόδοσή της, είναι του "Τετραψηφίου"…
Η ανάγνωση της ιστορίας (με τη συγκριτική της προσέγγιση, με την ανάμειξη των χρονικών περιόδων) αποβαίνει σπουδή στην ανθρώπινη μοίρα, χωρίς πρόθεση και χωρίς να ολισθαίνει σε μελοδραματικό ανθρωπισμό…
Αλέξανδρος Αργυρίου
Κριτικός λογοτεχνίας
Περιοδικό ΜΑΝΔΡΑΓΟΡΑΣ, Νο 5
10-12/1994
γενικό
Ένα από τα στοιχεία που σαγηνεύουν το μελετητή της υπερρεαλιστικής ποίησης του Ε. Κακναβάτου είναι η γλώσσα του. Είναι φανερό ότι από την πρώτη επαφή με αυτή την ξεχωριστή ποίηση μπαίνει το ερώτημα αν πρόκειται απλά για τη γλώσσα της ποίησης ή αν ταυτόχρονα είναι και ποίηση της γλώσσας…
Ο Ε. Κακναβάτος ξιφουλκεί με τη γλώσσα, με τα σημαίνοντα και τα σημαινόμενά της σε όλα τα επίπεδα και δίνει μια ποίηση ξεχωριστή, για κάποιους δύσκολη, αλλά ιδιαίτερα ελκυστική και προκλητική. Τα μουσικά στοιχεία της γλώσσας λειτουργούν ηχητικά και ρυθμικά, σε τέτοιο σημείο ώστε ο ποιητής να παραβλέπει το γραμματικό κανόνα τονισμού και να τονίζει εκεί που τον πάει ο εσωτερικός ρυθμός και η συγκινησιακή χρήση της γλώσσας…
Χριστίνα Αργυροπούλου
Εκπαιδευτικός
Περ. ΕΞΩΠΟΛΙΣ, Νο 10-11
Χειμώνας '98 - Άνοιξη '99
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου