Η χρησιμοποίηση της "Παναγίας" από το σύστημα

15 Αυγούστου 2010

Ανάμεσα σε όλες τις μορφές της χριστιανικής πίστης, η Παναγία είναι η μοναδική ίσως, (πέρα από την τριάδα που αποτελεί το «κέντρο» της χριστιανικής θρησκείας) τόσο εμβληματική, φορτισμένη συναισθηματικά, αποδεκτή και δημοφιλής. Ορίζεται λατρευτικά με βάση τον τόπο (Σουμελά, Τήνος, Αίγιο κλπ.) φέρει αναρίθμητα προσδιοριστικά (χωρίς ίχνος αστεϊσμού υπάρχει μέχρι και Παναγία θεραπεύτρια της δυσκοιλιότητας), χαίρει απίστευτης λατρείας στις χώρες του Ευρωπαϊκού νότου και της Λατινικής Αμερικής κυρίως.

Αναμφισβήτητα, είναι το ανώτερο και κεντρικό πρόσωπο πάνω απ’ όλους τους «υπαξιωματικούς» της χριστιανικής πίστης, τους δεκάδες αγίους και οσίους. Όλες αυτές τις μορφές που αποτελούν τη μεταφορά στα ουράνια του καπιταλιστικού καταμερισμού και ιεραρχίας. Σε ένα συνδυασμό προγενέστερων θεών και θεοτήτων από την αρχαιότητα ακόμα, για την ανάγκη ενσωμάτωσης και παλιότερων μορφών. Η μονοθεϊστική καπιταλιστική πίστη, οργανώνει και τον ουρανό της, τη μεταφυσική της, κατ’ εικόνα και ομοίωση του υλικού της κόσμου. Οι άγιοι και οι θεοί της, ο καπιταλιστικός συγκαλυμμένος πολυθεϊσμός, έχει και αυτός τους δικούς του «προστάτες» επαγγελματικών κατηγοριών, τόπων, πόλεων ακόμα και χωρών. Μια πίστη, καθώς και τα σύμβολα της, τόσο εγκόσμια και τόσο απόκοσμα ταυτόχρονα. Και η Παναγία σε αυτή την πίστη έχει κεντρική θέση.

Αν ισχύει-για μας έτσι είναι- πως η θρησκεία είναι το όπιο του λαού και ταυτόχρονα η κραυγή ενάντια σε έναν άκαρδο κόσμο, τότε δεν μπορεί να υπάρχει καταλληλότερη φιγούρα στο χριστιανικό πάνθεο από την Παναγία που να μπορεί να το εκφράσει.

Η «Θεομήτωρ Μαρία», μορφή με ισχυρή παρουσία στα χριστιανικά έργα, άφθαρτη, χωρίς δράση που διχάζει ή φορτίζει αρνητικά, χωρίς να ταυτίζεται με κάποιο ιδιαίτερο κομμάτι των πιστών, είναι το κατάλληλο «αποκούμπι»- κυτίο παραπόνων για οποιοδήποτε πιστό, δέκτης των αιτημάτων του. Η «Παναγία», ακριβώς λόγω του ρόλου της, ακούει τον εργοδότη και τον εργαζόμενο, τον στρατηγό και τον φαντάρο, τον ακτήμονα και τον κεφαλαιούχο του αγρού. Και αυτό – όχι μόνο στην περίπτωση της βέβαια, αλλά συνολικά στην πίστη- τα αιτήματα είναι βασικά ατομικά, ανταγωνιστικά από τη φύση τους, καθρέφτης των ατομικών θελήσεων, όταν βάση τους είναι μια κοινωνία ανταγωνισμού και ταξικής επιβολής. Η «Θεοτόκος» επιλύει απίθανα προβλήματα, προβαίνει στα πλέον εξωπραγματικά θαύματα, ενοποιεί ταξικές θέσεις και πολιτικές αντιλήψεις. Όπως οφείλει να κάνει κάθε αποτελεσματική, για την καθεστηκυία τάξη, μεταφυσική πίστη γενικά, τα σύμβολα και οι μορφές της ειδικά.

Η Παναγία έχει τεράστια αποδοχή, γιατί ακριβώς αυτή η καταγεγραμμένη στα χριστιανικά έργα παρουσία της, είναι ταυτισμένη με τη Γυναίκα- Μητέρα. Σε κοινωνίες που έχουν τη Μάνα για ιερή ιδιότητα της γυναίκας, όπως η δική μας, ανάμεσα στην ιταλική, την ισπανική και πορτογαλική, τις λατινοαμερικάνικες, η Παναγία προκαλεί απίστευτης έκτασης λατρευτικές εκδηλώσεις. Μέσω της Παναγίας η γυναίκα αποθεώνεται ως μάνα, για να παραμείνει στον πάτο της κοινωνίας ως γυναίκα κυρίως ως φτωχή εργαζόμενη γυναίκα. Η γυναίκα παραμένει ιερή ως μάνα στον ίδιο βαθμό που είναι στο περιθώριο ως γυναίκα. Η σιωπηλή πορεία της Παναγίας, από τη σύλληψη του «κρίνου» στο Γολγοθά του παιδιού της, πιέζει αφόρητα και εν τέλει καταδικάζει τη γυναίκα στο ρόλο που υποτίθεται ότι την εξυψώνει προς το άπειρο. Η Παναγία είναι η αμόλυντη παραλλαγή της Μαγδαληνής, στον κοινό παρανομαστή της υποταγής στον άντρα-Θεό, ή στην πιο εγκόσμια εκδοχή σύζυγο, εραστή, εργοδότη. Διπλά και τριπλά υποταγμένες και εκμεταλλευόμενες μάλιστα αν βρίσκονται από τη μεριά των εργαζόμενων γυναικών. Οι «Παναγίες» του καπιταλιστικού κόσμου μας, με τα παιδιά στην αγκαλιά, στη δουλειά, στην ικανοποίηση του συζύγου, απολαμβάνουν της εκτίμησης του μύθου τσαλαπατώντας κοινωνική ζωή, συλλογικές διεκδικήσεις και όνειρα. Ο ανώτερος εξευτελισμός δε, αποτυπώνεται με την διαφορετική ημερομηνία ορισμού της ονομαστικής εορτής των γυναικών με το όνομα της Παναγίας, στις 21 Νοεμβρίου οι ανύπαντρες, στις 15 Αυγούστου μόνο οι παντρεμένες. Η πρώτη ημερομηνία υπονοεί την παρθενία ως αποτέλεσμα ενός συγκεκριμένου ηθικού κώδικα που επιζεί ακόμα και σήμερα σε μεγάλο κομμάτι της ελληνικής επαρχίας κυρίως.

Για την ελληνική κοινωνία υπάρχει και μια τρίτη διάσταση λατρείας. Είναι αυτή της Παναγίας- «Μάνας Πατρίδας». Ο δεκαπενταύγουστος είναι η μέρα εορτασμού των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων. Του θεσμού- συμβόλου της εθνικής ισχύος, ενότητας και οιονεί επιθετικότητας. Στα καθ’ ημάς, η Παναγία αγιάζει τα όπλα, σε αντίθεση ενδεχομένως με πιστούς άλλων κρατών που μεροληπτεί σε βάρος τους. Για το ελληνικό εθνικό –δηλαδή αστικό- ιδεολογικό οπλοστάσιο η μεγαλύτερη μάνα είναι η πατρίδα. Η Παναγία είναι η ασπίδα ενάντια στους εχθρούς, η ρομφαία ενάντια στους αντιπάλους εντός και εκτός συνόρων.

Είναι προφανές πως θεωρούμε πως η τομή της επαναστατικής αλλαγής της κοινωνίας, η αυτοκυβέρνηση των εργαζομένων θα είναι αυτή που θα μετασχηματίσει τους υλικούς όρους ζωής, θα αναπτύσσει το συλλογικό σχεδιασμό, θα ελαχιστοποιεί το τυχαίο και άγνωστο του καπιταλισμού. Η πάλη όμως που θα φέρνει στο σήμερα αυτή την διαδικασία, θα μπορεί σε μια δυναμική να απεμπλέκει τους εργαζόμενους από τη μέγγενη της ανώτερης δύναμης, όποιο όνομα και αν φέρει αυτή. Ταυτόχρονα όμως θα πρέπει κάποια στιγμή το μέτωπο ενάντια στη μεταφυσική –έχοντας ως βάση και όχι ως νέο δόγμα το μαρξικό υλισμό- να γίνει κομμάτι της συνολικής ιδεολογικής πάλης όλων όσων εργάζονται για την επαναστατική αλλαγή της κοινωνίας. Ως μάχιμο κομμάτι της καθημερινής πολιτικής πάλης και όχι ως ακαδημαϊκή συζήτηση (ο χώρος της εκπαίδευσης είναι ένα καλό παράδειγμα). Η πάλη ενάντια στη μεταφυσική γενικά, όσο και στις οργανωμένες θρησκείες ειδικά, είναι ένα τμήμα της συνολικής πάλης με ευρύτερες ιστορικές, ψυχολογικές, πολιτικές και οικονομικές παραμέτρους. Κάτι πρέπει να μας λέει άλλωστε, η ευκολία της συνύπαρξης από τη μια μεριά, μια άλλης «Παναγίας», της «Μεγάλης Σοσιαλιστικής Πατρίδας», με τις αμέτρητες κανονικές εκκλησίες, που λειτουργούσαν κρυφά και φανερά την περίοδο της Σοβιετικής Ένωσης.

Σημείωση: είναι ευνόητο πως δεν ήταν ο σκοπός του άρθρου η αναφορά στις ειδικές ιστορικές μεταλλάξεις των θεοτήτων που μετουσιώθηκαν στη μορφή της «Παρθένου Μαρίας». Μια τέτοια αναφορά θα άλλαζε τον προσανατολισμό του σύντομου αυτού κειμένου.
πηγή: Διεθνιστής